استفاده از سلاح‌ها، تخریب ساختارها و پالایشگاه‌ها، آتش‌سوزی، حمل و نقل‌های نظامی و انتشار مواد شیمیایی، همه نمونه‌هایی از اثرات مخرب جنگ بر محیط زیست هستند.به طور کلی، اثرات جنگ بر محیط زیست به موارد گسترده ذیل تقسیم می شود:۱. تخریب زیستگاه‌ها۲. آوارگی و پناهندگی انسان‌ها ۳. از بین رفتن گونه‌های گیاهی و جانوری ۴. تخریب زیرساخت‌های شهری ۵. افزایش ناگهانی تولیدات غذایی و آسیب منابع طبیعی ۶. استراتژی‌های مخرب محیط زیستی (به طورمثال: آتش زدن ساختمان‌ها، زمین های کشاورزی، جنگلها…) ۷. شکارهای غیرقانونی ۸. آلودگی ناشی از سلاح‌های بیولوژیکی، شیمیایی و هسته‌ای از جمله فعالیت ها و جنگ هایی که خسارات جبران ناپذیری به محیط زیست وارد نموده است میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
–انفجار نیروگاه هسته ای چرنوبیل در کشور اوکراین (1986) – (تشعشعات رادیواکتیو ناشی از این حادثه کماکان موجود است و احتمال می رود تا سال 2065 ادامه داشته باشد)-حمله به بندر پرل هاربر کشور آمریکا توسط ژاپن (جنگ جهانی دوم)-جنگ بین کشورهای ایران و عراق (1980) – (بخش های وسیعی از هورها و دریاچه های واقع در خاك ایران و عراق با اهداف نظامی خشك شد كه اكنون به عنوان مناطق بحرانی گرد و غبار برای مردم این دو کشور مشكل ساز شده اند)
-جنگ بین کشورهای كویت و عراق (1990) – (صدها حلقه چاه نفت به آتش كشیده شد كه منابع آبی و دریایی گسترده ای را آلوده و هوا را غیرقابل تنفس كرد)
-جنگ کوزوو (1999،1996)-آزمایشات هسته ای کشورهای هند و پاکستان (1998)-انفجار مراکز تجارت جهانی نیویورک (2001)-حضور گروه تروریستی داعش در منطقه غرب آسیا (2003)-آزمایشات هسته ای کشور کره شمالی (2019،2009،2006)ازجمله اقدامات موثر در زمان درگیری و جنگ که میتوان میزان آسیب به محیط زیست را کاهش داد : *عدم مین گذاری در خاک و بستر دریاها *عدم تغییر مسیر رودخانه ها *عدم استفاده از بمب های شیمیایی و هسته ای*عدم آتش سوزی جنگل ها و خشک کردن هورها و تالاب ها.ماده ۵۳ از کنوانسیون ۱۹۴۹ لاهه بیشتر تصریح می کند که : تخریب هر گونه دارایی های حقیقی و شخصی توسط قوای اشغالگر به شکل فردی یا جمعی به اشخاص خصوصی و یا دولت و یا دیگر مقامات دولتی و یا سازمان های اجتماعی و تعاونی تعلق داشته باشند ممنوع می باشند مگر آنکه یک چنین تخریب هایی ضرورتی مطلق در عملیات نظامی باشند.بند ۱۴۷ از کنوانسیون 1949 لاهه شامل تخریب غیر قابل توجیه و مصادره دارایی هایی است که بر طبق ضرورت نظامی توجیه نمی شوند و به صورت غیرقانونی و خارج از کنترل انجام شده و نقض شدید این کنوانسیون می باشند و بنابراین مستوجب مسئولیت کیفری فردی می باشند .با استناد به هدف 14 و 15 سند 2030 یونسکو که اشاره به حفظ و استفاده پایا از اقیانوس‌ها، دریاها و منابع دریایی برای توسعه پایا و حفظ، بازیابی و بهبود استفاده پایا از اکوسیستم‌های خاکی، مدیریت پایا جنگلها، مبارزه با بیابان‌زایی، متوقف کردن یا معکوس کردن روند تخریب زمین و متوقف کردن روند از دست رفتن تنوع زیستی، میکند .و همچنین با اشاره به قانون الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به پروتکل ایمنی زیستی، قانون الحاق ایران به کنوانسیون حمایت میراث فرهنگی و طبیعی جهان و قانون تصویب متن تجدیدنظرشده کنوانسیون بین المللی حفظ نباتات، دولت ایران موظف به حفظ محیط زیست و به حداقل رساندن آسیب به محیط زیست میباشد.امید است با افزایش حس مسئولیت پذیری و آگاهی رسانی در بین انسان های تمام کشورها و همچنین کاهش درگیری های مسلحانه و جنگ های بین کشوری و درون کشوری، از صدمه وارد کردن به محیط زیست جلوگیری کنیم و بتوانیم از منابع طبیعی برای نسل های آینده بشری نیز حفاظت نماییم.
کاری از کارگروه رسانه کانون دفاع از حقوق بشر در ایران
تهیه و تدوین : ملیکا احمدی سبزواری
نویسنده : ایراندخت کیا_ علی احمدی ملک
گوینده : ملیکا احمدی سبزواری
